دندان درآوردن نوزاد یکی از مهم‌ترین مراحل رشد است که می‌تواند احساس شادی و در عین حال نگرانی را برای والدین به ارمغان بیاورد. این فرآیند که با ظهور اولین دندان‌های شیری آغاز می‌شود، نمادی از ورود نوزاد به مرحله جدید زندگی است؛ اما اغلب درد و بی‌قراری با خود به همراه دارد. به همین دلیل والدین با دیدن اولین جوانه‌های سفید در لثه نوزاد خود، علاوه بر تجربه لحظه‌ای فراموش‌نشدنی، دچار نگرانی زیادی می‌شوند.

زمان دندان در آوردن نوزاد از چند ماهگی است؟

روند رشد دندان‌های نوزاد اغلب از چهار تا هفت ماهگی شروع می‌شود. به طور معمول، کودک در سال اول تولد خود می‌تواند بین یک تا چهار دندان داشته باشد. این احتمال هم وجود دارد که اولین دندان برخی نوزادان در ۶ ماهگی رشد کند و تا ۲ سالگی فقط ۲ دندان داشته باشند. 

متخصصان اطفال در پاسخ به این سوال که دندان در آوردن نوزاد از کی شروع میشه، می‌گویند سن و سرعت نیش زدن دندان در نوزادان متفاوت است و تا حد زیادی به وراثت بستگی دارد. برخی نوزادان، نیش زدن دندان را با تاخیر یعنی بین سنین ۱۲ تا ۱۴ ماهگی تجربه می‌کنند که جای نگرانی ندارد. در ادامه می‌توانید عکس لثه نوزاد هنگام دندان دراوردن را مشاهده کنید:

روش دندان در آوردن نوزاد

دندان‌ها از طریق یک فرآیند طبیعی و تدریجی از لثه‌ خارج می‌شوند. این فرآیند به تدریج و با فشار دندان‌های در حال رشد به سمت سطح لثه اتفاق می‌افتد. جوانه‌های دندان از قبل در زیر لثه تشکیل شده‌اند و با رشد و تکامل به آرامی به سمت بالا حرکت می‌کنند و در نهایت از لثه نوزاد بیرون می‌آیند. در واقع، با جوانه زدن دندان در گوشت لثه، مواد شیمیایی خاصی در بدن نوزاد آزاد می‌شوند تا با جدا شدن برخی سلول‌ها در لثه به عبور دندان از آن و نیش زدن به سمت بیرون کمک کنند.

مراحل دندان درآوردن نوزاد

رویش دندان در نوزادان با نیش زدن یکی از دندان‌های شیری پایین شروع می‌شود. گاهی ممکن است اولین نشانه دندان درآوردن نوزاد در ۴ ماهگی مشخص شود، اما این احتمال هم وجود دارد که برخی کودکان تا پایان یک سالگی هیچ نشانه‌ای از علائم نیش زدن دندان نداشته باشند. 

همچنین، ممکن است دندان درآوردن نوزاد در 3 ماهگی خود را به شکل سفیدی زیر لثه نشان دهد، اما نیش زدن دندان و بیرون آمدن آن تا ۲ ماه بعد اتفاق بیفتد. اولین دندان برخی نوزادان ممکن است از بالا رشد کند؛ با این حال اغلب نوزادان رویش دندان‌های اولیه را در لثه پایین و دندان جلویی تجربه می‌کنند که به آن دندان مرکزی می‌گویند. معمولا چهار تا هشت هفته پس از رشد دندان‌های مرکزی، دندانه‌ای جلویی مرکزی و جانبی در بالای لثه رشد می‌کنند. 

در جدول زیر می‌توانید به طور دقیق با تقویم رشد نرمال دندان‌های نوزاد آشنا شوید:

لازم به ذکر است، نمی‌توان سن خاصی را بهترین زمان دندان درآوردن نوزاد در نظر گرفت. چرا که ممکن است در برخی موارد اولین دندان نوزاد در لثه بالا رشد کند. همچنین، ترتیبی که در جدول فوق ذکر کردیم برای همه نوزادان ثابت نیست. خوب است بدانید، دندان‌های اول و دندان‌های نیش جزء سخت‌ترین دندان‌ها به‌شمار می‌آیند و در اغلب موارد نوزاد هنگام رویش آن‌ها با چالش‌های زیادی مواجه می‌شود.

علائم دندان درآوردن نوزاد

التهاب و قرمزی روی لثه و ایجاد لکه‌های سفید زیر آن، اولین نشانه‌های دندان درآوردن نوزاد هستند. معمولا نوزادان پنج روز قبل از بروز نشانه‌های دندان درآوردن دچار تغییراتی در خلق‌وخو می‌شوند. با این حال، برخی نوزادان علائم نیش زدن دندان را همزمان با رویش آن‌ها تجربه می‌کنند. به طور کلی باید در جواب افرادی که می‌پرسند، دندان در آوردن نوزاد چقدر طول میکشد، بگوییم که این فرآیند ممکن است از چند روز یا چند ماه قبل از رویش دندان‌ها آغاز شود. 

از رایج‌ترین علائم نیش زدن دندان در نوزاد باید به موارد زیر اشاره کنیم:

• چکیدن آب از دهان نوزاد
• بی‌قراری
• بی‌خوابی نوزاد
• اجتناب از غذا خوردن به دلیل احساس درد در لثه
• کاهش وزن
• تورم و قرمزی گونه‌ها
• نق زدن و گریه کردن مداوم
• میل به گاز گرفتن اشیا
• تمایل به مکیدن انگشت دست و اشیا
• تمایل به گرفتن گوش خود
• خارش لثه
• مالیدن مداوم صورت خود

آیا دندان در آوردن نوزاد باعث تب میشود؟

تب ناشی از نیش زدن دندان یکی از رایج‌ترین علائمی است که نوزاد تجربه می‌کند. معمولا نوزاد چند روز قبل از نیش زدن دندان، تب می‌کند و پس از رویش آن‌ها بهبود می‌یابد. از طرفی، نوزادان در این بازه اشیای در دسترس خود را به دهان می‌برند که همین موضوع نیز باعث بروز بیماری یا تب و افزایش دمای بدن آن‌ها می‌شود. بنابراین، می‌توان گفت بروز تب خفیف (تا حدود ۳۸ درجه سانتی‌گراد) در زمان نیش زدن دندان نوزاد جای نگرانی ندارد، اما اگر تب با اسهال همراه باشد و این علائم پس از چند روز بهبود پیدا نکنند، نیاز به بررسی بیشتر توسط متخصص اطفال است.

رنگ مدفوع نوزاد هنگام دندان درآوردن چه تغییری می‌کند؟

برخی والدین گزارش می‌کنند که در دوران رویش دندان‌های نوزادشان، رنگ یا قوام مدفوع او تغییر می‌کند. این تغییر رنگ یا قوام مدفوع را می‌توان یکی از علائم دندان درآوردن دانست. معمولا به دلیل افزایش بزاق در این دوره، مدفوع نوزاد کمی شل‌تر می‌شود و رنگ سبز مایل به زرد پیدا می‌کند. این تغییرات معمولا موقتی هستند و با تغذیه مقوی نوزاد برطرف می‌شوند. با این حال، اگر تغییرات مدفوع نوزاد با علائم دیگری مانند تب یا استفراغ همراه شدند؛ باید حتما به پزشک اطفال مراجعه کنید.

دندان درآوردن نوزاد از بالا نشانه چیست؟

دندان در آوردن نوزاد از بالا به جای پایین، به خودی‌خود نشانه هیچ مشکل خاصی نیست. گرچه معمولا رویش اولین دندان‌های نوزاد از دندان‌های جلویی پایین (دندان‌های مرکزی و پیشین) شروع می‌شود، اما در برخی مواقع ممکن است ابتدا شاهد در آوردن دندان بالایی نوزاد باشید. این تفاوت در ترتیب رشد دندان‌ها به عوامل ژنتیکی و ویژگی‌های فردی هر نوزاد بستگی دارد و نشان‌دهنده مشکل خاصی نیست.

ارتباط دندان در آوردن نوزاد و اسهال چیست؟

اسهال معمولا به عنوان یکی از علائم مستقیم نیش زدن دندان نوزاد در نظر گرفته نمی‌شود. هر چند برخی والدین ممکن است گزارش کنند که نوزادشان هنگام دندان درآوردن دچار اسهال شده، اما این ارتباط از لحاظ علمی تاییدشده نیست. 

افزایش بزاق و تمایل نوزاد به گذاشتن اشیا در دهان می‌تواند خطر عفونت‌های خفیف گوارشی را افزایش دهد. این موضوع می‌تواند منجر به اسهال در نوزادان شود. با این حال، اگر نوزاد شما برای مدت طولانی دچار اسهال شده، به‌خصوص اگر اسهال با تب همراه باشد، بهتر است به متخصص اطفال مراجعه کنید؛ زیرا این علائم می‌توانند نشانه‌ای از وجود عفونت در بدن نوزاد باشند.

برای راحت‌تر دندان درآوردن نوزادمان چه کار کنیم؟

از گذشته تاکنون راه‌کارهای زیادی برای تسکین درد و التهاب ناشی از نیش زدن دندان در نوزادان وجود دارد. در اینجا چند نمونه از بهترین روش‌ها را بررسی می‌کنیم:

استفاده از دندان‌گیر

نوزادان در فرآیند نیش زدن دندان، درد و خارش زیادی را در لثه خود احساس می‌کنند. ماساژ لثه با دندان‌گیرهای سرد یکی از بهترین راه‌کارهای طبیعی برای تسکین این علائم است. دندان‌گیر را چند ساعت درون یخچال بگذارید تا خنک شود؛ سپس اگر فرزندتان توانایی گرفتن دندان‌گیر را ندارد، شما آن را به آرامی روی لثه نوزاد ماساژ دهید.

ماساژ لثه با دست

دست‌تان را به خوبی با آب و صابون بشویید؛ سپس یکی از انگشتان‌تان را به آرامی روی لثه نوزاد ماساژ دهید. این کار باعث کاهش خارش و درد لثه نوزاد هنگام دندان درآوردن می‌شود.

مصرف غذای خنک

یکی دیگر از راه‌کارهای تسکین درد و التهاب ناشی از دندان درآوردن نوزاد، دادن غذای خنک به او است. قبل از گذاشتن غذای کمکی در دهان نوزاد، مطمئن شوید که کاملا خنک شده است. اگر نوزاد شما می‌توانید چیزی را در دست خود نگه دارد، یک ساقه کرفس خنک‌شده در یخچال را به او بدهید تا گاز بزند.

استفاده از مسکن‌ها

اگر نوزاد هنگام رویش دندان‌ها بیش از حد بی‌قرار است، حتما به متخصص اطفال مراجعه کنید. پزشک ممکن است از مسکن برای دندان در آوردن نوزاد استفاده کند. معمولا شربت استامینوفن متناسب با وزن و شدت علائم نوزاد تجویز می‌شود. لازم به ذکر است، داروهای مسکن برای کاهش درد و التهاب لثه نوزاد هنگام رویش دندان‌ها را باید کاملا طبق دستورالعمل پزشک استفاده کنید. در غیر این صورت ممکن است عوارض جانبی جدی ایجاد شوند.

آرام‌بخش‌های موضعی

استفاده از آرام‌بخش‌های موضعی زیر نظر پزشک در مواقعی که علائم نیش زدن دندان در نوزاد بسیار شدید هستند، بلامانع است. ژل، پماد و محلول حاوی مواد بی‌حس‌کننده مانند بنزوکائین بهترین دارو برای دندان درآوردن نوزاد به‌شمار می‌آیند. با این حال، استفاده از داروهای مذکور برای کودکان زیر ۲ سال باید با احتیاط انجام شود. بنابراین، در مصرف آن‌ها زیاده‌روی نکنید و اگر متوجه شدید، ژل، پماد و محلول تسکین‌دهنده علائم رویش دندان در نوزاد به سرعت پاک می‌شوند، بهتر است به جای استفاده مجدد از دارو به دنبال راه‌کارهای طبیعی باشید.

استفاده از داروهای گیاهی

برای راحت دندان درآوردن نوزاد طب سنتی می‌تواند به شما کمک کند. برخی گیاهان دارویی خاصیت ضد التهابی و تسکین‌دهندگی دارند و باعث بهبود علائم آزاردهنده نیش زدن دندان نوزاد مانند درد، تورم و قرمزی لثه‌ها می‌شوند. برای این منظور می‌تواند از گیاهان دارویی زیر استفاده کنید:

• مقداری از دمنوش بابونه را پس از خنک شدن با یک پارچه تمیز به آرامی روی لثه نوزاد بمالید.
• روغن میخک را با یک روغن حامل مانند نارگیل رقیق کنید، سپس مقدار کمی از آن را به آرامی با انگشت تمیز روی لثه نوزاد ماساژ دهید. حواس‌تان باشد از این روغن با احتیاط استفاده کنید؛ زیرا غلظت بالای آن می‌تواند باعث ایجاد حساسیت در نوزاد شود.
• یک تکه کوچک از ریشه زنجبیل تازه را به آرامی روی لثه نوزاد ماساژ دهید. مطمئن شوید که از مقدار بسیار کمی از زنجبیل استفاده می‌کنید تا باعث سوزش لثه نوزاد نشود.

این راه‌کارهای گیاهی به تسکین علائم آزاردهنده دندان درآوردن نوزاد کمک می‌کنند، اما مهم است قبل از استفاده از آن‌ها حتما با متخصص اطفال مشورت کنید تا از ایمنی روش‌های تسکین‌دهنده در طب سنتی برای نوزاد مطمئن شوید.

رابطه هوش و دندان درآوردن نوزاد

هیچ ارتباط علمی مستقیمی بین زمان رویش دندان‌های نوزاد و سطح هوش او وجود ندارد. برخی والدین تصور می‌کنند، اگر دندان‌های نوزادشان خیلی زود بیرون بیایند، نشان‌دهنده هوش بالای فرزندشان است. این تصور درست نیست. چرا که سن و سرعت نیش زدن دندان نوزاد به عوامل ژنتیکی و فیزیولوژیکی ربط دارد و زمان آن می‌تواند برای هر کوک متفاوت باشد. برخی از نوزادان زودتر (حدود سه ماهگی) و بعضی دیگر دیرتر (پس از ۱۸ ماهگی) دندان درمی‌آوردند و این موضوع ارتباطی به هوش یا توانایی‌های شناختی آ‌ن‌ها ندارد.

کدام مواد غذایی برای دندان درآوردن نوزاد مناسب است؟

در این دوره، تغذیه مناسب می‌تواند به تقویت رشد سالم دندان‌های نوزاد و کاهش ناراحتی ناشی از آن کمک کند. بهتر است، غذاهایی که انتخاب می‌کنید، سرشار از ویتامین D، کلسیم و فسفر باشند؛ زیرا این مواد برای رشد و استحکام دندان‌ها مفید هستند. همچنین، بسیار مهم است که غذاهای نرم و خنک برای نوزادتان آماده کنید تا راحت‌تر آن‌ها را قورت دهد. 

به طور کلی می‌توان بهترین غذای مقوی برای دندان درآوردن کودک را شامل موارد زیر دانست: 

• ماست
• تخم مرغ
• پوره میوه و سبزیجات مانند هویج پخته، سیب، موز و آووکادو
• سیب‌زمینی یا کدو حلوایی پخته
• سوپ مرغ یا آب گوشت

راهنمای مراجعه به پزشک

دندان درآوردن نوزاد یکی از سخت‌ترین مراحل رشد است. علاوه بر تمام مواردی که در این مقاله به آن‌ها اشاره کردیم، نوزاد به همراهی و مراقبت والدین بیشتر از هر چیز دیگری نیاز دارد. اگر به امنیت روانی در دوران نوزادی و کودکی توجه شود، فرد در بزرگسالی از آسیب‌های روحی و روانی زیادی در امان می‌ماند. ما در این مقاله از مجله طبیب ویزیت به طور مفصل درباره مراحل و علائم رویش دندان در نوزاد صحبت کردیم.